Hoe duur is konsultante en wat is hulle werd?

Die Ouditeur-Generaal het bevind dat agt staatsdepartmente oor drie jaar R24,6 miljard aan konsultante bestee het.  Dié skoksyfer was groot nuus en spotprentstof.

Soos met baie beroepe is daar ook ‘n steek-sêding oor konsultante wat moeilik vertaal.  “Like a rhino – thick-skinned and charges a lot.”

Konsultasie is so wyd soos beroepskeuses.  Konsultante kan sake- en bedryfsplanne opstel, evaluerings of ondersoeke doen, beter prosesse of produksiemetodes voorstel, die verspreidings- en verkoopsketting opknap.

As professionele lui lewer hulle meetbare ingenieurs-, mediese, vervoer-, regs- en ander werk. In groot projekte van miljarde rande lewer hulle die beste kundigheid vir resultate,  standaarde en om reuse risikos te vermy.  Hoewel hul fooie dermiljoene kan beloop, is dit ‘n breukdeel van die projekkoste. Vir ‘n tipiese ingenieursprojek beloop die konsultasiefooi net sowat 2 persent van die totale lewenssikluskoste.

Dit is gesonde sakepraktyk om wat jy nie altyd nodig het nie, na behoefte in te koop.  Groot maatskappye kontrakteer uit om besigheidsredes. Daar is egter voorwaardes –  bestuur die produk en die diens.

Sommige konsultante is afrigters en mentors wat jonger bestuurslui met potensiaal of ander met afronding help.  Hulle deel wenke, ervaring, insig, nuwe werkswyses, benaderings of denke. Iets wat resultate oor ‘n korter tydperk as normaal lewer, het geldwaarde.  Dink maar aan die wyse vraag:  “Hoe lank neem dit om dertig jaar se ervaring op te doen?”

‘n Konsultant verkoop sy of haar kennis, ervaring, diens, planne, advies en ander vaardighede van waarde aan ‘n betalende kliënt – die regering, ‘n maatskappy of  individu.  Soos in enige beroep is daar van twyfelagtige tot uitstekende konsultante.  Sommige met ‘n internasionale reputasie en skaars spesialiskennis verkoop hul dienste ten duurste.  Ander sukkel.

Baie konsultante was ervare, bekwame en gekwalifiseerde beroepslui wat voortydig uitgeskuif is weens regstellende aksie, ‘n onderneming wat ondergaan, samesmeltings of oornames in die sakewêreld.  Party moet aanhou werk, ander geniet hul werk só dat hulle wil aangaan – as konsultante.

Ekonomiese beginsels geld ook vir die konsultasiebedryf – soos vraag en aanbod, beskikbaarheid, nood, prys, waarde, betroubaarheid, verwysings, stiptelikheid, nakoming van beloftes en waarborge. Die mark raak vroeër of later ontslae van swak konsultante.  

Enige individu, regering of maatskappy wat ‘n produk of diens by iemand koop, moet seker maak hy kry waarvoor hy betaal, betyds en met die ooreengekome gehalte.  Konsultasie werk dieselfde. Die meeste professionele konsultante wat hul sout werd is, wil nie vrye teuels hê nie.  Hulle verkies ‘n duidelike opdrag, die beskikbaarheid en leiding van die kliënt en vinnige kommunikasie as hulle iets verkeerd doen. 

Daarvoor verwag hulle natuurlik ook om op ooreengekome terme betyds betaal te word vir werk wat gelewer is. 

‘n Groot kliënt met diep sakke en ‘n krisis kan die spesialiskonsultant wat sy bas red, ryk maak. Dit is nie die algemene norm nie.  Konsultasie verg meestal baie tyd, geduld, vrugtelose vergaderings, voorleggings, opvolg, moeilike en omslagtige registrasie-  en tenderprosesse, vasbyt en harde werk.  Inkomste is nie gewaarborg inkomste nie. Vyf “vet maande” word dikwels gevolg deur tien of meer “maer maande”.

Party kliënte tap ook die konsultant se kennis en ervaring in verkennende gesprekke en voorleggings en doen dit dan self.

Die kliënt kan leer by die konsultant sodat hy nie elke keer die wiel hoef uit te vind nie. Kennisoordrag kan ‘n voorwaarde van die opdrag of tender wees. Die meeste konsultante verwelkom kundigheid binne die kliëntorganisasie.

Uitkontraktering van dienste is nie ‘n towerwoord nie.  Besluit mooi hoekom jy nie iets self wil of behoort te doen nie.  As jy dit meer koste-effektief en/of vinniger buite kan laat doen, moet jy steeds intern kundigheid oor die onderwerp behou.  Daarmee moet jy die taakopdrag vir die konsultant duidelik opstel, die taak en diensgehalte aktief bestuur en die skakel tussen die diensverskaffer en die maatskappy bly.  Sonder daardie kundigheid, kan kansvatter-konsultante jou duur ore aansit.  Vorderingsverslae is dus ‘n vereiste  – veral as belastingbetalersgeld gebruik word.

Hoë konsultasierekeninge kom as jy net simptome behandel en nie oorsake nie, as jy pleisters pleks van deurdagte opslossings soek.  Jy bly dan op ‘n duur trapmeul wat uiteindelik baie meer kos as ‘n tuisoplossing.  Uitgeslape konsultante kan dit uitbuit.

As jy bepaalde vaardighede vir jou kernbesigheid nodig het, kry dit, beloon dit, behou dit, koester dit of kweek dit.  As jou motor te veel olie gebruik, moenie meer olie koop nie.  Herstel die enjin. 

Die regering se groot konsultanterekening moet ontleed word teen die agtergrond van die totale staatsbegroting, die soort konsultasiewerk, resultate en waarde.  Volgens beriggewing is sommige van die spelreëls hierbo nie nagekom nie, konsultante verkeerd aangewend en te veel betaal. Met Suid-Afrika se nypende probleme is sulke verkwisting onaanvaarbaar. Die omvang dui ook op sistemiese probleme weens die kundigheidstekort.

Oordeelkundige kontraktering met konsultante is ‘n wedersyds voordelige oplossing.  Die konsultant is nie gebonde aan een maatskappy nie en kan ‘n interessante verskeidenheid projekte aanpak. Die kliënt betaal net vir wat hy nodig het, met geen langtermynverpligtinge en –personeelkostes nie. Elektroniese hulpmiddels en konstante vernuwing help dat maatskappye nie alles self hoef te doen nie en dat al meer mense produktief van hul huise of ‘n koffiewinkel werk.  Konsultante bring ook soms nuttige eksterne perspektiewe en oplossings vir ‘n maatskappy wat na sy eie naeltjie staar – en ‘n kennisinspuiting vir personeel wie se kennis uitgeput raak. 

Die 35 jaar loopbaan met ‘n afskeid en goue horlosie raak skaarser. Konsultante, reg bestuur, vervul ‘n noodsaaklike rol. Moet dus nie die baba met die badwater uitgooi nie – ook nie die konsultant-ingenieur saam met (veral!) die drinkwater nie!

Pieter Cronjé is ‘n onafhanklike konsultant wat ná ‘n loopbaan by Naspers, die SAUK, Shell, Sanlam en as Kommunikasiedirekteur vir Stad Kaapstad nou internasionaal en plaaslik konsulteer in bemarking en kommunikasie – pieter@pietercronje.com